حتما شنیدید که عده ای میگن نرخ ارز باید با توجه به تورم تعدیل بشه و عده ای هم در مقابل معتقدند افزایش قیمت ارز، خودش میتونه موجب افزایش تورم بشه و یک چرخه تورمی ایجاد کنه. ولی این حرف چقدر درسته ؟
مساله اینجاست که در ارتباط نرخ ارز و تورم، ما یک تصاعد هندسی کاهنده (با قدر نسبت کوچکتر از یک ) داریم . یعنی اگر 20 درصد تورم داشته باشیم و با سیاست تعدیل نرخ ارز، در گام اول نرخ دلار را 20 درصد اضافه کنیم، تورم ما به همین میزان افزایش پیدا نمیکنه بلکه مثلا 10 تا 15 درصد رشد میکنه (هم محاسبات داخلی و خارجی این رو نشون میده هم تجربه همه ما. دلیلش اینه که همه هزینه ها در کشور به صورت کامل با نرخ ارز متناسب نیست).
در گام بعدی وقتی تورم 15 درصد ایجاد شد و قیمت ارز را هم متناسب با آن بالا بردیم، شاهد یک تورم کمتر (مثلا 11 درصدی) خواهیم بود نه 15 درصد. به همین ترتیب یک سری هندسی میرا شکل میگیره.
این یعنی ما یک چرخه فزاینده تورم نداریم بلکه یک سری زمانی کاهنده داریم که میتونه تقویت کننده سرمایه گذاری و تولید و ایجاد ثبات در کشور باشه.
همه اینها مربوط به زمانیه که ما اجازه داده باشیم بین نرخ ارز و تورم شکافی به اندازه 20 درصد شکل گرفته باشه و این را ذره ذره تعدیل نکرده باشیم. وگرنه وقتی با 2 درصد تورم، اجازه 2 درصد تعدیل نرخ ارز بدیم، گام دوم و سوم به راحتی کمتر از 1 درصد و نزدیک به صفر میشه و عملا زنجیره بلندی از تغییر قیمت ها رخ نمیده.
پس چیزی که نگران کننده ست وقتیه که بین رشد نرخ ارز و تورم درصد قابل توجهی فاصله به وجود میاد (مثلا بیش از 10%)
در کشور ما معمولا این فاصله به دلیل سیاست های تثبیت، بعد از یکی دو سال خیلی زیاد میشه و به 30 تا 50 درصد میرسه. در این شرایط سیاست گذار به شدت میترسه که دست به تعدیل نرخ ارز بزنه و این کارو سال به سال به تعویق میندازه و همینطور این فاصله بیشتر و بیشتر میشه. تا جایی که مثل جهش های ارزی قبلی، فاصله به جایی میرسه که دیگه نگه داشتنش خیلی دشوار میشه و با کوچکترین ضربه، این سد میشکنه و سیل ویران کننده ای از تورم طی دو تا چهار سال معیشت مردم را مختل میکنه.
جالب اینجاست که این سیل ناخواسته (یعنی همون جهش قیمت ارز)، یک برکت هم داره و اون اینکه فاصله مورد نیاز برای تعدیل نرخ ارز خیلی کم میشه و حتی بعضی اوقات به دلیل جهش بیش از اندازه قیمت ارز، این فاصله منفی میشه. با این حال تجربیات گذشته نشون داده که سیاست گذار ما باز هم اشتباه قبل رو تکرار میکنه و وقتی میتونه نرخ ارز رو به راحتی و تدریجی تعدیل کنه، با همون ترس که از فاصله ی 200-300 درصدی در وجودش به وجود اومده، از فاصله 2 درصدی هم میترسه و تحت فشار افکار عمومی و نخبگان بی خرد، باز هم نرخ ارز رو ثابت نگه میداره تا به تصور خودش کاری در جهت ایجاد ثبات کرده باشه و این میشه همون گرفتاری های قبلی …..